Lolita (1997): ấu dâm,tình yêu và hơn cả thế

Lolita (1997) được chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết kinh điển cùng tên, được cho là “thuần túy gợi dục” và “tục tĩu”, gây tranh cãi bậc nhất thế kỉ 20 xuất bản năm 1955 của tác giả Vladimir Nobokovm.

Bộ phim được thực hiện bởi đạo diễn Adrian Lyne và tham gia diễn xuất của Jeremy Irons (vai Humbert Humbert) - hai nghệ sĩ từng đoạt tượng vàng Oscar danh giá và Dominique Swain (vai Dolores “Lolita” Haze) – vượt qua hàng ngàn đối thủ sáng giá khác để ghi hình những cảnh quay đầu tiên cho kiệt tác này khi mới 15 tuổi, một trong những lý do khiến bộ phim nhận nhiều chỉ trích sau này.

H.1. Poster đầu tiên của phim.

Phim vẫn bám sát cốt truyện gốc, kể về cuộc tình đi ngược lại mọi chuẩn mực xã hội giữa giáo sư Humbert Humbert (H.H) – một người đàn ông điển trai trạc 35 tuổi mắc chứng ấu dâm cùng Dolores “Lolita” Haze, con gái của nữ chủ trọ, cô bé mười hai tuổi cao bốn foot mười, một “tiểu nữ thần đích thực” – theo cái cách mà H.H âu yếm gọi cô.

TÌNH YÊU
1. Chút tiền đề và phút ban đầu.
Định nghĩa về các tiểu nữ thần mà Humbert Humbert luôn mang một nỗi ám ảnh trong truyện được miêu tả (qua trí nhớ có phần thêm bớt của mình) là: “Những bé gái tuổi từ 9 (chuẩn nhất là 12) đến 14. Đó là độ tuổi – “cù lao thời gian” khi mà đường nét cơ thể từ tiền-dậy thì đến dậy thì đã hiển thị rõ dần theo từng khoảnh khắc, đủ gây sức hút mãnh liệt với thị giác. Đương nhiên, không phải bé gái nào cũng là những “tiểu nữ thần”. Những cô bé làm rung chuyển cả thế giới, nổi bật giữa đám bạn đồng trang mặt mụn, béo ị, ngời sáng nét thanh cao, chỉ có thể được cảm nhận, phát hiện và hưởng thụ bởi những người nghệ sĩ duy mỹ - những người biết tôn sùng cái đẹp thật sự.”

H.2 .Annabel – Nguyên tác của mọi tiểu nữ thần trong lòng Humbert.

Và trong suốt quãng thời gian đằng đẵng hơn hai thập kỷ, cuối cùng, H.H cũng đã một lần nữa phải thổn thức trước cái đẹp gây bao thương nhớ nơi Lolita, một tình yêu mà ông đã tìm kiếm bấy lâu sau sự ra đi đột ngột của Annabel – người bạn gái đầu đời năm mười bốn tuổi, nguyên tác của mọi tiểu nữ thần. Sau suốt ngần ấy năm, cuối cùng trái tim của kẻ ái nhi cũng đã bị chinh phục bởi cặp giò màu trái mơ chín; bắp chân rám nắng; thân trên thon mảnh; khoang bụng trái mơ chín; cái mũi hếch; vai trần rám nắng; lưng mềm mượt; mơn mởn lông tơ; bầu vú thanh tân; cặp ti tròn trặn;… thấp thoáng mà rõ nét dưới lớp váy trắng mỏng tanh được làn nước phơi bày tinh tế. Cái cách em nằm, chân em đung đưa, đọc cuốn sách tranh. Ôi sao mà ngây ngất đến lạ! Rồi nụ cười trên đôi gò má em, nụ cười tỏa ra ánh sáng nơi thiên đường, tinh quái mà xao xuyến lòng người. Vì sao tôi cho rằng phải là và chỉ có thể là Lolita 1997 mới là kiệt tác? Bởi phải là và chỉ có thể là Dominique Swain ngày ấy mới toát ra khí chất mê hồn của một “tiểu nữ thần”. Nét đẹp thơ ngây nhưng chất chứa bao nhục cảm, hình thể hoàn mỹ, đôi mắt mơ màng, một thần thái rất “Lolita”. Tạo hình Lolita trong phiên bản 1997 ấy như bước ra từ chính những con chữ đại tài của Vladimir Nobokov, kinh điển bởi chính sự phi khuôn mẫu với các nhân vật nữ chính Hollywood thời bấy giờ.

Cảnh phim đã đi vào huyền thoại trong Lolita (1997):


H.3. Tạo hình của Dominique Swain trong Lolita (1997)

Chả trách vậy mà H.H như đổ gục hoàn toàn. Tiếng sét ái tình đã đánh trúng tâm hồn cuả H.H. Một nỗi hoài niệm về mối tình bên bờ biển trào dâng. Cái ánh mắt trầm trồ đến bừng nắng, say mê đến chết lặng ngắm nhìn vẻ đẹp đáng tôn thờ. Con mắt của một gã thợ săn bị bỏ bùa – The Enchanted Hunter. Phải chăng chính trong cái phút giây ấy, H.H đã vô tình cắn phải trái cấm vườn địa đàng? Và quả không hổ danh là diễn viên đoạt giải Oscar, Jeremy Irons đã có một màn trình diễn xuất sắc, khắc họa cả một loạt những chuyển biến nội tâm phức tạp chỉ qua ánh mắt ấy. Một ánh mắt thổn thức đến kinh ngạc, xuất sắc đến tuyệt vời.

H.4. The Enchanted Hunter – Gã thợ săn bị mê hoặc.

Trái tim Humbert đã bị Lo giam cầm, được thể hiện chỉ qua một đoạn hội thoại vắn mà mang đầy ý nghĩa:

- “ That was my Lo. And these are my lilies. I love them. Lily is a nice name, don’t you think?”
(“Đó là Lo của tôi. Và đây là những bông huệ của tôi.”- Mẹ của Lolita nói.)
- “ Yes. Beautiful. Beautiful. Beautiful”
(“ Vâng. Rất đẹp. Rất đẹp. Rất đẹp” – Humbert nói.)

2. Niềm khát khao chiếm đoạt và được chiếm đoạt.
*Để nâng tầm trải nghiệm trong khi đọc mong mọi người hãy đọc thật kỹ và nghe bài hát sau đây:

"Lolita, ánh sáng của đời tôi, ngọn lửa nơi hạ bộ của tôi. Tội lỗi của tôi, tâm hồn của tôi. Lo-lee-ta: đầu lưỡi lướt xuống ba bước nhỏ dọc vòm miệng, khẽ đập vào răng ba tiếng. Lo. Li. Ta.

Buổi sáng, em là Lo, ngắn gọn là Lo thôi, đứng thẳng cao một mét bốn mươi sáu, chân đi độc một chiếc tất. Mặc quần thụng trong nhà, em là Lola. Ở trường học, em là Dolly. Trên dòng kẻ bằng những dấu chấm, em là Dolores. Nhưng trong vòng tay tôi, bao giờ em cũng là Lolita."

Một điều mà giáo sư Humbert không hề giấu diếm với bất kỳ người xem hay độc giả nào chính là tình yêu và niềm khao khát chiếm đoạt được Lolita mãnh liệt của ông. Nhưng là một người có học thức, một giáo sư đến từ lục địa già, ông biết mình cẩn phải thăm dò và dè chừng với đối phương. Giống như người thợ săn không muốn làm dứt dây động rừng. Ông từ tốn, chậm rãi, chỉ dám ngắm nhìn Lo từ một ô cửa sổ khuất bóng, từ một khe cửa mở hé soi qua căn phòng bừa bộn em nằm hay giả bộ đọc báo để chiêm ngưỡng cơ thể nuột nà của em nơi hàng hiên,.… Ông quan sát cách em nói chuyện, cách em bướng bỉnh đối đáp với mẹ, cách em chuyển động ngẫu hứng trên nền nhạc jazz. Ông yêu Lo đắm say nhưng không dám biểu lộ một cách trực tiếp. Humbert sợ em, mẹ em hay bất kỳ ai sẽ phát hiện ra bí mật kinh tởm này và để rồi ông mất em mãi mãi. Chỉ mãi đứng từ phía xa, lén lút ngắm nhìn. Để rồi đêm đêm trút nỗi lòng lên cuốn nhật ký.
Về phía Lo, em là một cô bé đang trong tuổi dậy thì với những hành động ương bướng, tinh nghịch và năng động. Có lẽ em đã cảm nhận được những cảm xúc vị khách thuê trọ dành cho em. Em chủ động tiến tới, mời gọi, bộc lộ rõ niềm khao khát mong muốn được chiếm đoạt, khát khao được nếm trải và miêu cầu sự quan tâm một cách ân cần, nhẹ nhàng mà mẹ em không mang lại. Trễ nải. Phóng khoáng. Khao khát. Tự do.

H.5. Lolita – cô phù thủy nhỏ đầy mê hoặc.

Trong trò chơi mèo vờn chuột này, thật lạ kỳ khi mèo là chuột mà chuột là mèo. Cả hai đều mong muốn tiến tới bất chấp những mọi luật lệ, luân thường đạo lý. Họ tận dùng bất kỳ thời cơ nào có thể để có được nhau, qua những bước tiến triển nhanh chóng đến khó tin. Để rồi khi Lo phải lên đường đi trại hè mà mẹ em đã sắp đặt từ trước, em bức bối đến tức giận, phản đối mãnh liệt nhưng cũng đành chấp nhận khi nghĩ rằng chính Humbert đã tán thành ý kiến đó. Về phía vị giáo sư, ông hoàn toàn sụp đổ và thấy thiếu đi nghị lực sống khi phải tồn tại trong một căn nhà không Lo, không tình yêu của đời ông. Cho đến giờ phút tạm biệt, ông cũng chỉ dám soi hình bóng em dần rời xa từ cửa sổ một cách lén lút, rón rén. Em ngước lên nhìn ông. Hai ánh mắt chạm nhau và ngay lập tức, Lo lao nhanh lên tầng, nhảy thoắt lên người và trao cho Humbert một nụ hôn tạm biệt. Nụ hôn đầu tiên. Mãnh liệt. Nồng cháy. Đầy dục vọng.

H.6. Nụ hôn đầu.

Tất cả những sự việc xảy ra sau đó: Humbert trở thành dượng của Lo, mẹ em phát hiện ra cuốn nhật ký, Lo mất mẹ trong một tai nạn giao thông,… Tất cả đều nhuốm màu của số phận. Số phận đã đưa hai người họ trở về bên nhau. Để rồi cuộc hành trình rong ruổi suốt năm mươi bang của nước Mỹ trong suốt một năm tiếp theo dừng chân tại một địa điểm đáng nhớ: khách sạn Enchanted Hunter, phòng số 342. Trong một nỗ lực nhằm chuốc thuốc ngủ cho Lolita bất thành, Humbert dành phần lớn thời gian đêm đó để xích lại gần cơ thể nuột nà của em rồi lại xê ra vì sợ em thức giấc. Sáng hôm sau, một cột mốc lớn đã được thực hiện, Humbert chính thức chiếm đoạt được em với một sự đồng thuận. Ta còn có thể làm gì tồi tệ hơn cho một bé gái mồ côi cơ chứ (!?)

H.7. Khát vọng chiếm đoạt Lo giờ đã mãn nguyện.

3. Những năm tháng hạnh phúc và nỗi lo sợ sẽ đánh mất em.
*Để nâng tầm trải nghiệm trong khi đọc mong mọi người hãy đọc thật kỹ và nghe bài hát sau đây:

Trong suốt chuyến chu du quanh nước Mỹ kéo dài hơn một năm, Humbert đã thực sự có được cái cảm giác mà ông thèm khát bấy lâu. Ông đã sở hữu Lo, chiếm đoạt em cả về tâm hồn lẫn thể xác, có được em, lạm dụng em suốt từ ngày này qua ngày khác. Cái cảm giác mà được Humbert miêu tả là “là một thiên đường có bầu trời rực lửa của địa ngục, nhưng là một thiên đường đúng nghĩa”. Ông ta đã có được em bên mình, đưa em như một con búp bê từ nơi này tới nơi khác, từ motel này qua motel khác, từ bang này qua bang khác. Ông ta đã làm những điều tốt nhất có thể để níu giữ em bên mình tại thời điểm đó mà sau này, khi nghĩ lại, Humbert mới nhận ra mình đã bỏ mặc cho cảm xúc của em. Em cô đơn, không được chia sẻ, bị cấm đoán đủ điều, trở thành một nô lệ tình dục đúng nghĩa. Được cho ăn, cho uống soda kem, được cho tiền mở nhạc jazz tùy thích, miễn là còn phục vụ.
Và như một dự báo từ trước cho sự ra đi của em, cảnh tượng một ngày trong vòng tay ông bố dượng Humbert Humbert đã đến rất gần.

Lo càng ngày càng ương bướng. Em mong muốn được trả thù lao xứng đáng cho những gì mình phải chịu đựng. Cơ thể em giờ trở thành một công cụ để vòi tiền Hum. Em ngày một mờ ám hơn, liên tục chống đối ông. Và đỉnh điểm là trong một lần cãi vã, Hum đã cho em một cú bạt tai trời giáng. Em bỏ đi. Trốn chạy trong cơn mưa lạnh. Sau đó em trở lại với một nét bình thản đến lạ. Em đề xuất một chuyến đi, bỏ mặc tất cả phía sau. H.H đồng ý ngay tắp lự mà đâu ngờ đó là một kế hoạch trốn thoát hoàn hảo của em. Hình ảnh chiếc xe luôn đi theo sau, giữ một khoảng cách nhất định và liên tục với chiếc xe xanh của Hum, người đàn ông ít tóc, những hình bóng ghen tuông,… chính là tấm gương phản chiếu cho bản thân đầy rẫy khuyết điểm và vô tâm của hắn. Và để rồi đến một ngày em biến mất thật, để lại Humbert tội nghiệp một mình bơ vơ.
4. Phản bội. Báo thù. Cái kết.
Ba năm sau, sau khi đã nếm trải tận cùng của nỗi thương nhớ, Humbert gặp lại em – Lolita trong một hình hài khác: bệ rạc, thiếu sức sống, nhan sắc đã tàn phai ít nhiều, sống trong một ngôi nhà bừa bộn, một thứ ổ chuột và sắp sinh con. Nhưng em vẫn là chính em. Vẫn đôi mắt mơ màng và rèm mi dày xoắn.

H.8. Một Lolita bệ rạc đến thê thảm.

Em tìm đến Humbert chỉ vì tiền mà thôi. Sau bao nỗ lực cố gắng vun đắp tình yêu, bao đắm say mê nồng, em chỉ quan tâm đến tiền của Humbert. Em đã nắm giữ trái tim của vị giáo sư mắc chứng ấu dâm, đã làm nó tổn thưởng để rồi gửi lá thư cầu xin với nét bút nguệch ngoạc như một cơ hội, một tấm phao cứu sinh, một sợi chỉ thả xuống từ nơi thiên đàng để rồi chà đạp lên tình yêu của Humbert.
Em đã tiết lộ tên của kẻ đưa em đi đêm đó, đưa em ra khỏi vòng tay của Hum một lần và mãi mãi. Hai chữ đầy ân oán: Clare Quilty – tên biên kịch mà em yêu đắm say. Hắn là người duy nhất mà em thật sự đem lòng yêu thương bất kể dù những hy sinh và tình yêu đáng tôn thờ của người cha dượng. Em yêu hắn ta mê mệt, yêu điên dại và thề rằng cả đời chỉ yêu mình Clare Quilty mà thôi. Hai tiếng em nói ra thật nhẹ mà như cứa vào ruột gan Humbert. LOLITA YÊU DẤU KHÔNG YÊU ÔNG VÀ CŨNG CHẲNG BAO GIỜ YÊU ÔNG. Humbert thật sự sững sờ, hoàn toàn chết đứng.

“About me?” (Tôi thì sao?) – Hum hỏi với niềm hy vọng tràn trề.

Em không nói gì cả. Chỉ lặng lẽ bước đi mà thôi. Và ngay trong khoảng khắc vô cùng ấy, ông nhận ra mình không chỉ yêu cái dáng vẻ “tiểu nữ thần của em” mà đã thực sự yêu chính Lolita này, người phụ nữ đang mang trong mình con của một người đàn ông khác.
Ông đưa cho Loli một phong bì $4000 – chút tài sản cuối cùng. Ông hỏi Lo có muốn chạy trốn với ông một ngày nào đó nữa không. Không phải hôm nay, ngày mai có thể là một ngày nào đó trong tương lai xa phía trước.

“No. Honey.” (Không, anh à) – Một tiếng thở dài thẳng thừng.
Hết thật rồi Hum ạ! Hết thật!

Năm, hay sáu phát súng gì đó. Và thế là xong. Clare Quilty đã đi thật rồi. Kẻ đã mang Lo đi giờ đã không còn. Nhưng trái tim vỡ nát của ông giờ cũng chẳng thể lành lại được. Hết rồi.
Ngài Hum đứng đó. Khuôn mặt dính máu. Trên một con dốc. Nhìn xa xa nơi khu dân cư

“What I heard there was the melody of children at play, nothing but that. And I knew that the hopelessly poignant thing was not Lolita’s absence from my side, but the absence of her voice from that concord.”
(“Những gì tôi nghe sau đó là tiếng trẻ thơ đang chơi đùa. Chẳng còn gì khác ngoài âm thanh đó. Và trong cảm giác tuyệt vọng sâu sắc tôi chợt nhận ra một điều rằng Lolita không chỉ không còn ở bên tôi mà tiếng cười của cô ấy cũng không còn vang trong dàn hợp âm kia nữa.”)

Humbert mất ngày 16 tháng 9 năm 1952 trong tù, Lolita mất ngày 25 tháng 12 năm 1952 trong lúc sinh con Bỏ qua một bên những sự khác thường trong mối quan hệ này, đối với mình, Lolita là một truyện tình buồn đơn thuần mà ở đó, như bao truyện tình khác, có những cái đầu tiên; có những khát khao, mong muốn chiếm hữu; cái cảm giác đã có được nhau, những năm tháng thiên đường; nỗi sợ sẽ lạc nhau, những ghen tuông, tù túng để rồi kết lại là mất nhau, phản bội và chia ly.
Để kết lại phần bình luận và phân tích về tình yêu giữa Humbert Humbert và Lolita, xin cho phép mình được trích một câu trong tác phẩm gốc:

“Và đó là sự bất tử duy nhất mà em và tôi có thể chia sẻ cùng nhau, ơi Lolita của tôi”.

ẤU DÂM
Ấu dâm được định nghĩa là quá trình trong đó một người trưởng thành lợi dụng vị thế của mình nhằm dụ dỗ hay cưỡng ép trẻ em tham gia vào hoạt động tình dục. Ấu dâm là một vấn đề to lớn, một chủ đề không chỉ gây nhiều tranh cãi trong xã hội đương thời mà ngay cả hiện đại. Rõ ràng, chúng ta không thể phủ nhận hiện tượng ấu dâm đã gây lại những hậu quả to lớn làm ảnh hưởng đến không chỉ thể xác mà tâm hồn của các em cũng bị xâm hại, Lolita không phải ngoại lệ. Mới chưa đầy hai mươi tuổi, em đã mồ côi cả cha lẫn mẹ, bị cha dượng lạm dụng, bị người em yêu nhất bội bạc, sống trong cảnh nghèo đói, chết trên trong khi sinh con vào ngày Gíang Sinh (lẽ ra em nên đi lễ vào ngày Chủ Nhật chăng?). Em là nạn nhân tiêu biểu của ấu dâm.
Một bộ phim nói về ấu dâm, phần lớn thời gian phim cũng tập trung xoay quanh chủ đề nhạy cảm này nhưng được thể hiện một cách có phần lãng mạn hóa, tư tưởng hóa hơn là phơi bày hiện thực trần trụi. Sở dĩ vậy là bởi, chính trong tiểu thuyết gốc cũng được kể theo ngôi thứ nhất bằng những dòng tự sự của Humbert. Qua đó, chúng ta thấy rõ hơn nỗi thống khổ, day dứt, tâm sinh lý tình cảm và những khát khao, mưu cầu được yêu thương của người bệnh. Một bộ phim lãng mạn hóa nhưng tuyệt đối không hề cổ xúy.
VÀ HƠN CẢ THẾ
Tất cả những thứ trên kia chỉ là những phân tích thiển cận mà bản thân mình cảm nhận được về Loita - một tác phẩm tuy gây nhiều tranh cãi nhưng thành công vang dội về mặt ý nghĩa. Chỉ cần vậy là đủ, những khung hình chuẩn chỉnh đến từng centimet những con chữ trong sách, cách khắc họa nhân vật rất bám sát với nguyên tác, diễn suất xuất sắc của hai nhân vật chính mà đặc biệt là Jeremy Irons. Lolita (1997) đã thành công trong vai trò minh họa cho một trong những cuốn tiểu thuyết xuất sắc bậc nhất mọi thời đại. Một bộ phim không chỉ nói về ấu dâm hay tình yêu say đắm mà còn hơn cả thế. Tất cả tùy vào bạn.
Lolita (1955) là một tuyệt tác.
Một tuyệt tác sinh ra một tuyệt tác khác.